Για την διδασκαλία των βασικών αρχών του μαρξισμού-λενινισμού στις ανώτερες σχολές

Μ.Ι. Καλίνιν «Για την διδασκαλία των βασικών αρχών του μαρξισμού-λενινισμού στις ανώτερες σχολές» (λόγος σε συγκέντρωση των σπουδαστών και του διδακτικού προσωπικού των ανώτερων κομματικών σχολών της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΣΕ – 31 Αυγούστου 1945)

  Σύντροφοι, ο αποφασιστικός ρόλος της Σοβιετικής Ένωσης στη νίκη ενάντια στο φασισμό και η στρατιωτική και οικονομική δύναμη που έδειξε στη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ήταν — όπως είναι γνωστό — μεγάλη έκπληξη για πολλούς στο εξωτερικό. Τα έχασαν κυριολεκτικά κι’ ακόμα για μερικούς η έκπληξη αυτή δεν ήταν ευχάριστη. Αλλά τα γεγονότα είναι γεγονότα και τα παραδέχονται τώρα όχι μόνο οι σύμμαχοί μας αλλά και οι εχθροί μας. Το παραδέχεται ολόκληρη η ανθρωπότητα.

  Μπορούμε να πούμε πως όλος ο κόσμος αναγνωρίζει την μεγαλοφυΐα του ηγέτη του σοβιετικού λαού και τις αρετές που έδειξαν οι συνεργάτες του στο πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό πεδίο, στον τομέα της οικονομικής, πολιτιστικής και οργανωτικής δουλειάς.

  Οι μεγάλες νίκες του σοβιετικού λαού στον πατριωτικό πόλεμο δημιούργησαν βαθειά εντύπωση στον έξω κόσμο, έκαναν επανάσταση στην στάση του απέναντι στη Σοβιετική Ένωση. Σήμερα δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο που να μην έχει δημιουργηθεί εκεί ένα τόσο βαθύ ενδιαφέρον, που να μην μελετά εντατικά πως είναι οργανωμένη η χώρα μας. Πολλοί στο εξωτερικό πού προηγούμενα πίστευαν σε κάθε είδους χαλκευμένες συκοφαντίες για τη Σοβιετική Ένωση έπαψαν να την θεωρούν σαν ένα είδος «ολοκληρωτικού» κράτους, δηλαδή σαν ένα κράτος όπου η ανθρώπινη σκέψη και η ανεξάρτητη δράση είναι αλυσοδεμένη.

  Όλος ο κόσμος είδε πως στη διάρκεια των δύσκολων καιρών για τη χώρα μας, η δημιουργική ενεργητικότητα, η πρωτοβουλία και η εφευρετικότητα του εξαιρετικά προικισμένου λαού μας ξαπλώθηκε σε μια τόσο σημαντική έκταση, πολύπλευρα και αποτελεσματικά. Κι’ αυτό φάνηκε όχι μόνο στον πόλεμο άλλα κυριολεχτικά σ’ όλους τους τομείς της ζωής της χώρας μας. Υπάρχει έστω και ένα μόνο κράτος έξω από τα σοβιετικά σύνορα που μπορεί να δείξει κάτι τέτοιο ; Όλα αυτά τάραξαν ορισμένους στο εξωτερικό και σ’ άλλους ξεσήκωσαν ένα μεγάλο ενδιαφέρον και τη λαχτάρα να κάνουν μια πραγματική, επισταμένη μελέτη του σοβιετικού συστήματος, των οργανισμών και των οργανώσεων του σοβιετικού λαού.

  Και ο ηρωισμός του στρατού μας, ο με αυτοθυσία αγώνας του και το απαράμιλλο θάρρος του για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης ; Και ο ηρωισμός εκείνων πού δούλευαν στα μετόπισθεν, η εντατική με αυταπάρνηση δουλειά των γυναικών, των παιδιών και των γέρων, πού πολλοί απ’ αυτούς, αν και είχαν πια αποσυρθεί, ανάλαβαν ξανά δουλειά εθελοντικά; Υπάρχει έστω και μια δημοκρατική χώρα πού μπορεί να επιδείξει κάτι παρόμοιο; Και είναι κάτι τέτοιο κατανοητό σε μια χώρα πού δεν υπάρχει πραγματική δημοκρατία του λαού; Όλα αυτά αποδεδείχνουν πως ο λαός μας είναι ολόψυχα αφοσιωμένος στο σοβιετικό σύστημα, πως αγωνίστηκε γι' αυτό και είναι πάντα έτοιμος ν’ αγωνιστεί μέχρι τέλους, μέχρι την τελευταία σταγόνα του αίματος του. Όλα αυτά δεν μπορούν παρά να τραβήξουν την προσοχή του έξω κόσμου προς τη Σοβιετική "Ένωση.

  Και τι έχουμε μέσα στη χώρα μας ;

  Ο σκληρός πόλεμος, που έφερνε μαζί του το θανάσιμο κίνδυνο για την ελευθερία μας, την ανεξαρτησία και το κρατικό μας σύστημα έδειξε στο λαό μας, ακόμα και στους πιο ακατατόπιστους κατοίκους των πιο απομακρυσμένων δασών, πως αν δεν υπήρχε η σοβιετική εξουσία και δεν είχε χτιστεί ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ, πως αν δεν υπήρχε η καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος και του συντρόφου Στάλιν, η υπόθεση θα είχε καταλήξει σε μια τρομαχτική καταστροφή. Ποτέ πριν ο λαός μας δεν κατάλαβε τόσο καθαρά και ολοκληρωτικά τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα της νέας δημοκρατίας πού ο ίδιος διαμόρφωσε.

  Η ιστορία ποτέ ίσως δεν γνώρισε μια συγκυρία συνθηκών τόσο ευνοϊκών για την αφομοίωση του Μαρξισμού από τις πλατιές μάζες του λαού. Και πραγματικά, αν στα δύσκολα χρόνια ο λαός μας έδειξε τόσο μεγάλη αφοσίωση στη Σοβιετική Ένωση και έδεσε τόσο σφιχτά την τύχη του με το σοβιετικό σύστημα (πού όπως ξέρετε ιδεολογικά βασίζεται στη διδασκαλία των Μαρξ - Ένγκελς - Λένιν - Στάλιν) είναι ολοφάνερο πως σήμερα είναι ιστορικά η πιο κατάλληλη στιγμή για τη διάδοση του Μαρξισμού Λενινισμού.

  Αυτές είναι, μιλώντας γενικά, οι συνθήκες κάτω από τις όποιες, εμείς, οι προπαγανδιστές τού Μαρξισμού, θα δουλέψουμε σήμερα.

  Μια και απευθύνομαι σε ανθρώπους που η ασχολία τους, η δουλειά τους, είναι να ενσταλάξουν τις κομμουνιστικές ιδέες στις μάζες, θα ήθελα να θέσω το ερώτημα για το ποιές πρέπει να είναι οι μορφές και οι μέθοδες που θα χρησιμοποιηθούν έτσι που να πετύχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα στη διάδοση των κομμουνιστικών ιδεών ανάμεσα στους εργάτες, τους αγρότες, τους διανοούμενους και ιδιαίτερα ανάμεσα στη νεολαία.

  Το να διδάξει κανείς το Μαρξισμό - Λενινισμό και τις συναφείς επιστήμες είναι μια δύσκολη, άλλα ταυτόχρονα ευχάριστη δουλειά. Ο Λένιν είπε κάποτε πως η θεωρία του μαρξισμού τραβάει το λαό επειδή είναι από τη μια η πιο επιστημονική κι’ από την άλλη η πιο επαναστατική θεωρία. Μπορείτε να διδάξετε το Μαρξισμό - Λενινισμό με δύο τρόπους : με δημιουργικό τρόπο και, θα έλεγα, με αφηρημένο τρόπο.

  Ποιά είναι η διαφορά ανάμεσα στο δημιουργικό τρόπο, που είναι ιδιαίτερα δύσκολος, και τον αφηρημένο; Το να διδάξω με αφηρημένο τρόπο σημαίνει να πάρω ένα βιβλίο, να σημειώσω «από δω ως εδώ», να πω στους μαθητές μου να το διαβάσουν κι’ ύστερα να τούς ρωτήσω τι ήταν εκείνο πού διάβασαν. Αυτή η μέθοδος έχει ελάχιστα αποτελέσματα και από την άποψη της διδασκαλίας και από την άποψη της διαφώτισης. Όσο πιο πολύ αφηρημένη είναι η μέθοδος του διαφωτιστή, όσο πιο μακριά βρίσκονται οι σκέψεις του από τα συγκεκριμένα, τόσο λιγότερη επίδραση θα έχει.

  Οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν το μαρξισμό μηχανικά. Από την άλλη, μπορούν να το κάνουν αυτό τόσο συνειδητά ώστε, μπορώ να πω, να τον αφομοιώσουν οργανικά. Εμείς οι μαρξιστές πρέπει να προσπαθούμε να πετύχουμε ώστε όσο το δυνατόν πιο πολλοί άνθρωποι να αντιλαμβάνονται καθαρά τη μαρξιστική θεωρία, να την νοιώθουν και να την καταλαβαίνουν βαθειά.

  Γιατί καταπιάνομαι εδώ με τη διδασκαλία αυτής της επιστήμης ; Για τον απλούστατο λόγο ότι στα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα ανώτερων σπουδών η μελέτη του μαρξισμού θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο ζήτημα.

  Έτυχε κάποτε να κουβεντιάσω με έναν σύντροφο, πού ήταν αυθεντία πάνω σ’ αυτό το ζήτημα και τον ρώτησα : «Τί θα έλεγες αν από υποχρεωτική που είναι η διδασκαλία την κάναμε προαιρετική; Γιατί στην πραγματικότητα ο Μαρξισμός - Λενινισμός είναι το πιο ενδιαφέρον και το πιο απαραίτητο μάθημα για ένα μορφωμένο άνθρωπο. Μπορεί να γίνει η βάση για τα πιο ενδιαφέροντα μαθήματα. Οι σπουδαστές θα γεμίζουν τις αίθουσες όταν γίνονται παραδόσεις σ’ αυτό το μάθημα». Ό συνομιλητής μου σκέφτηκε για λίγο και είπε : «Μάλλον έχεις δίκιο άλλα ίσως θα είναι καλύτερα αν περιμένουμε λιγάκι ωσότου να αποκτήσουμε περισσότερους καθηγητές που θα μπορούν να προσελκύουν τους σπουδαστές. {Γέλια) Ως τότε βέβαια δύσκολα θα τα βγάζουμε πέρα γιατί είμαστε ακόμα πολύ αδύνατοι από  αυτή την άποψη».

  Απ’ αυτή τη συνομιλία μπορείτε να δείτε πώς σήμερα οι δάσκαλοι των θεμελιωδών άρχων του Μαρξισμού - Λενινισμού αντιμετωπίζουν το κολοσσιαίο καθήκον να βελτιώσουν τις μεθόδους διδασκαλίας, να καταχτήσουν τη δημιουργική μέθοδο διδασκαλίας, του τόσο ελκυστικού αυτού θεάματος

  Ο Μαρξισμός - Λενινισμός είναι η γνήσια επιστήμη της κοινωνίας και των νόμων ανάπτυξης της. Φυσικά μπορεί κανείς εξωτερικά, τυπικά, να τον καταλάβει γρήγορα. Άλλα το πρόβλημα είναι πως;

  Η μελέτη του μαρξισμού - λενινισμού μοιάζει ως ένα βαθμό με τη μελέτη των μαθηματικών. Τα μαθηματικά είναι μια αφηρημένη, αν όχι η πιο αφηρημένη επιστήμη. Άλλα πως διδάσκονται; Στην αρχή μελετάτε τους κανόνες, υστέρα σας δίνουν ορισμένα συγκεκριμένα, καθαρά πραχτικά προβλήματα να λύσετε. Η μελέτη του μαρξισμού - λενινισμού πρέπει το ίδιο να στηρίζεται σε συγκεκριμένα γεγονότα, σε παραδείγματα από την πραγματική ζωή.

  Ξέρετε, σύντροφοι, πως υπάρχουν ορισμένοι καθηγητές, της ιστορίας π.χ., που απλά και μόνο επαναλαμβάνουν τα ίδια γεγονότα και χρονολογίες στις παραδόσεις τους, ενώ άλλοι μπάζουν νέα γεγονότα, καινούργια δεδομένα στην κάθε παράδοσή τους, αντιθέτουν το παρελθόν με τη σημερινή πραγματικότητα και δείχνουν τη διαφορά ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν. Μονάχα όταν η μελέτη της ιστορίας αντιμετωπίζεται μ’ αυτό τον τρόπο, μονάχα τότε, οι άνθρωποι συνεπαίρνονται από τα θέμα και το μελετούν βαθειά.

  Ο Μαρξισμός-Λενινισμός ειδικά απαιτεί επιβεβαίωση, αν μπορώ να το θέσω έτσι, των βασικών του άρχων με συγκεκριμένα γεγονότα, συγκεκριμένα καθήκοντα. Γιατί δεν φτάνει να μελετήσει κανείς το Μαρξισμό - Λενινισμό σα μάθημα. Εκείνο που επιπρόσθετα απαιτείται είναι οι άνθρωποι να καταχτήσουν τη μέθοδο, να μάθουν να εφαρμόζουν αυτή τη μέθοδο στην εκτίμηση των κοινωνικών φαινομένων. Αυτό είναι το βασικό. Ένας άνθρωπος μπορεί να καταχτήσει τη θεωρία να καταλάβει ως ένα βαθμό το μαρξισμό και όμως να είναι ανίκανος να τον εφαρμόσει στην εκτίμηση των κοινωνικών φαινομένων. Αυτό είναι ένα ακόμα περισσότερο πολυσύνθετο ζήτημα. Όμως στην πραγματικότητα ένας μαρξιστής έχει άξια μονάχα στο βαθμό πού εφαρμόζει τη μαρξιστική μέθοδο στην επίλυση των επί μέρους προβλημάτων.

  Υποθέστε πως δύο σπουδαστές πάνε να δώσουν εξετάσεις. Ο ένας από τους δυο απαντά με τα λόγια του βιβλίου ενώ ο άλλος δίνει μιαν απάντηση, που αν και μοιάζει πολύ με την ύλη του βιβλίου και είναι βασικά σωστή, δεν είναι ταυτόσημη με τους ορισμούς που δίνονται εκεί. Πως θα εκτιμήσω τη δουλειά αυτών των σπουδαστών; Θα έδινα μεγαλύτερη πίστη στις γνώσεις του δεύτερου και σε καμιά περίπτωση δεν θα του έβαζα μικρότερο βαθμό από τον πρώτο, που έχει αποστηθίσει το βιβλίο. (Αίσθηση στην αίθουσα). Γιατί θα έκανα έτσι;

  Αποβλέπουμε στο να μπορούν οι σπουδαστές μας να διαμορφώνουν μόνοι τους τις σκέψεις τους, στο να μπορούν να χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους ανεξάρτητα, και όχι να παραθέτουν απλώς ότι λένε τα βιβλία. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να γίνουν, για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Πλεχάνωφ, «αναποδογυρισμένες βιβλιοθήκες».

  Η πείρα, μου έχει μάθει πως η διατύπωση για ένα ζήτημα που δίνει ο μέτριος σπουδαστής είναι περισσότερο βιβλιακή από τη διατύπωση ενός προικισμένου σπουδαστή. Και νομίζω πως αυτό είναι πολύ φυσικό γιατί ο τελευταίος προσπαθεί να καταλάβει και να δημιουργήσει. Το ίδιο το γεγονός ότι προσπαθεί να εκφράσει τις μαρξιστικές ιδέες με δικό του τρόπο είναι μεγάλο προσόν και πρέπει οι σπουδαστές να ενθαρρύνονται προς αυτή την κατεύθυνση. (Χειροκροτήματα).

  Που στηρίζω την άποψή μου; Γιατί συνηγορούμε γι’ αυτό; Για τον απλούστατο λόγο ότι το είδος των ανθρώπων που χρειαζόμαστε δεν είναι εκείνοι που ξέρουν μόνο το γράμμα του Μαρξισμού, εκείνοι που περιμένοντας να εξεταστούν μαθαίνουν τους ορισμούς του απ’ έξω, άλλα εκείνοι που έχουν καταλάβει τη μαρξιστική μέθοδο και μπορούν να την εφαρμόζουν στη ζωή.

  Ο Μαρξισμός, όπως ξέρετε, είναι η μέθοδος που μας δίνει την δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε τα κοινωνικά φαινόμενα επιστημονικά. Η γνώση του Μαρξισμού - Λε-νινισμού είναι αναγκαία για όλους τους ανθρώπους που απασχολούνται σ’ όλους τους τομείς της κρατικής, οικονομικής και πολιτιστικής δραστηριότητας. Δεν έχει μεγάλη σημασία για έναν μηχανικό, έξω από την βαθειά γνώση τού επαγγέλματος του, να είναι εξοπλισμένος και με τη θεωρία του επιστημονικού σοσιαλισμού; Έτσι θα μπορεί να αντιμετωπίζει κάθε φαινόμενο συνειδητά, σωστά. Η επιστήμη του Μαρξισμού δίνει σ’ έναν τη δυνατότητα όχι μόνο να καταλάβει τα ξεχωριστά φαινόμενα άλλα και ολόκληρα κοινωνικά οικοδομήματα.

  Με βάση τη θεωρία του ο Μαρξ έκανε μια λαμπρή ανάλυση της καπιταλιστικής κοινωνίας. Αν ο Μαρξ είχε εκθέσει μονάχα τα βασικά γνωρίσματα της θεωρίας του και δεν είχε αναλύσει την καπιταλιστική κοινωνία, τι λέτε, ή θεωρία του θα είχε καταλάβει την εξέχουσα θέση στην κοινωνική επιστήμη, πού έχει σήμερα ; Έτσι λοιπόν αφού ο Μαρξ δεν περιορίστηκε στη θεωρία μονάχα, άλλα την έκανε τη βάση για να αποκαλύψει την ουσία ολόκληρου του κοινωνικοί οικοδομήματος, κάθε καθηγητής εκθέτωντας τις θεμελιώδεις αρχές του μαρξισμού - λενινισμού πρέπει να κάνει μια αντίστοιχη ανάλυση των κοινωνικών φαινομένων των προτσές που χάνονται σήμερα στη χώρα μας. Αν το κάνει οι παραδόσεις του θα τραβάνε τον κόσμο. Αν ο καθηγητής αναλύει τα κοινωνικά φαινόμενα, διδάσκει με δημιουργικό τρόπο.

  Και εγώ ήμουνα δάσκαλος... δάσκαλος σ’ έναν παράνομο μαρξιστικό κύκλο. Λοιπόν πολλές φορές όταν μιλούσα για κάτι στους μαθητές μου, καταλάβαινα πως δεν αντιλαμβάνονταν καλά τι προσπαθούσα να τους πω. Έτσι άρχισα να χρησιμοποιώ την έξης μέθοδο : Πρώτα θα απασχοληθούμε δέκα πέντε λεπτά με την θεωρία και ύστερα θα έχουμε μια φιλική κουβέντα αναλύοντας διάφορα φαινόμενα της πραγματικής ζωής. Ε, λοιπόν έτσι καταλάβαιναν εύκολα τι τούς έλεγα. Άλλα αν ξόδευα όλη την ώρα εκθέτοντας ορισμούς, δεν έβγαινε τίποτα. Βλέπετε λοιπόν πόσο είναι απαραίτητο οι διαφωτιστές να χρησιμοποιούν διάφορες μεθόδους για να ξεκαθαρίσουν τα μαθήματα και να βοηθήσουν τούς σπουδαστές να καταλάβουν την ύλη που διάβασαν. Πολύ περισσότερο αυτό πρέπει να το κάνουν στα πανεπιστήμιά μας.

  Να σε τί συνίσταται η δημιουργική διδασκαλία.

  Είναι βέβαια πολύ δύσκολο να διδάξετε με αυτό τον τρόπο, γιατί πρέπει να προετοιμαζόσαστε για κάθε μάθημα, να διαλέγετε το κατάλληλο υλικό και να το σκεφτόσαστε. Από την άλλη, αυτή η μέθοδος διδασκαλίας θα δώσει στους μαθητές σας μια γερή αντίληψη των βασικών άρχων του Μαρξισμού - Λενινισμού μια που έτσι ισχυροποιείται αυτή η αντίληψη με ανάλυση συγκεκριμένων περιστατικών, συγκεκριμένων γεγονότων. Άλλα όταν η διδασκαλία γίνεται αφηρημένη τα αποτελέσματα είναι φτωχά, το θέμα γίνεται πληχτικό και οι άνθρωποι χάνουν τον ενθουσιασμό τους να μελετήσουν, γιατί το μάθημα δεν ζωντανεύετε με συγκεκριμένα γεγονότα.

  Πρέπει από τους σπουδαστές να ζητάμε όχι μόνο να ξέρουν τις θεμελιώδεις αρχές του Μαρξισμού - Λενινισμού άλλα και τον τρόπο να αντιμετωπίζουν διάφορα συγκεκριμένα γεγονότα, τον τρόπο να τα εκτιμένε από τη σκοπιά τού Μαρξισμού - Λενινισμού. Αν αυτό δεν μπορεί να γίνει στις παραδόσεις πρέπει οπωσδήποτε να γίνει η μέθοδος των συζητήσεων στις τάξεις.

  Ο Β. I. Λένιν πάντα επέμενε να ανέβουμε στον τομέα της μελέτης της μαρξιστικής θεωρίας. Ο σύντροφος Στάλιν πάντα μας υπενθυμίζει πως η θεωρία και η πραγματικότητα είναι αξεχώριστες, πως ο Μαρξισμός δεν ανέχεται την απόλυτη αφαίρεση, άλλα αδιάκοπα πλουτίζεται, βοηθιέται, φωτίζεται από την βαθειά μελέτη της ζωής.

  Έτσι λοιπόν, σύντροφοι, μου φαίνεται πως εμείς (δεν θεωρώ τον εαυτό μου δάσκαλο ή καθηγητή, άλλα σαν ένας απ' αυτούς που προπαγανδίζουν την κομμουνιστική θεωρία) {χειροκροτήματα). πρέπει να κάνουμε τα πάντα ώστε να εξασφαλίσουμε τα μαθήματα του Μαρξισμού - Λενινισμού, να συμφωνούν αυστηρά με τον επαναστατικό και επιστημονικό τους χαρακτήρα (να θυμάστε αυτές τις δύο απαιτήσεις : πρέπει να είναι επαναστατικά και επιστημονικά στο χαρακτήρα !) και να φωτίζονται με τα πιο όμορφα χρώματα πού μπορεί ο άνθρωπος να βρει. Μην ξεχνάτε πως οι νέοι θέλουν πάντα κάτι ελκυστικό. Κι’ αν το προσέξετε, τί θα μπορούσε να είναι πιο ελκυστικό από τις ιδέες του Μαρξισμού Λενινισμού, γιατί αυτές είναι ιδέες απεριόριστης δημιουργικής προσπάθειας. Μπροστά σας ανοίγονται οι πιο πλατειές προοπτικές απ’ αύτη την άποψη. Άλλα αυτές οι προοπτικές σας επιβάλουν να απασχοληθείτε στη δουλειά με σοβαρότητα, με δημιουργική δραστηριότητα. Πρέπει να αποφύγετε τη δουλειά σύμφωνα με τον κανόνα «Από δω ως εκεί».

  Πιστεύω πως με τις συνδυασμένες προσπάθειές μας θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε την εξαιρετικά ευνοϊκή κατάσταση που ανάφερα στην αρχή έτσι που να ενσταλάξουμε τις ιδέες του Μαρξισμού - Λενινισμού στο πνεύμα της εργατικής τάξης, της αγροτιάς, των διανοουμένων όσο πιο πλατειά και όσο πιο βαθειά μπορούμε.

  Σας εύχομαι, σύντροφοι, απόλυτη επιτυχία στην κατάχτηση της δημιουργικής μεθόδου διδασκαλίας. Να είστε βέβαιοι πως αν κάνετε έτσι θα κάνετε τις βασικές αρχές του μαρξισμού λενινισμού το πιο ενδιαφέρον, το πιο ελκυστικό μάθημα στο πρόγραμμα των ανώτερων σχολών μας.

  Οι εργάτες και οι αγρότες στη χώρα μας είναι έτοιμοι να δώσουν τα πάντα για τη σοβιετική εξουσία (χειροκροτήματα). Ας δώσουμε λοιπόν όλες τις δυνάμεις μας για να πλουτίσουμε ακόμα πιο πολύ και να φωτίσουμε ακόμα πιο λαμπρά τούς εργαζόμενους της χώρας μας με τις Ιδέες του Μαρξισμού - Λενινισμού.

Περιοδικό «Διαφωτιστής» No 17, 1945